โรคพันธุกรรม LSD ชนิด Fabry

               - โรค Fabry เป็นโรคพันธุกรรมที่มีการสะสมสารในไลโซโซมจากการขาดเอนไซม์ galactosidase บางส่วน

                  หรือทั้งหมด

              - เป็นโรคที่ถ่ายทอดทางโครโมโซม X (x-linked recessive) และส่วนใหญ่พบในเพศชาย ผู้ป่วยชายโรค Fabry 

                 จะส่งผ่านยีนที่ผิดปกติไปสู่บุตรสาวทุกคน (และไม่ส่งให้บุตรชาย) ผู้หญิงที่เป็นพาหะ (ซึ่งอาจมีอาการของโรค)

                 มีโอกาส 50% ที่จะส่งผ่านยีนที่ผิดปกติไปสู่บุตรชายหรือบุตรสาว ปัจจุบันพบการกลายพันธุ์ของยีน  

                 galactosidase มากกว่า 160 แบบ (ยีนอยู่ที่ตำแหน่ง X q 22.1) 

          สาเหตุ

                 การขาดเอนไซม์ galactosidase นำไปสู่การสะสมของสาร glycosphingolipids (โดยเฉพาะ

        globotriaosylceramide) ในอวัยวะ, เซลล์หลอดเลือด ทำให้เกิดอาการปวดรุนแรง ปลายประสาทรับความรู้สึกผิดปกติ

        ตุ่มแดงตามผิวหนัง (angiokeratoma) กระจกตา และแก้วตาขุ่น จนกระทั่งอายุ 20-40 ปี จะมีอาการ ทางไต หัวใจ

        และระบบประสาทส่วนกลาง ถ้าไม่ได้รับการรักษาผู้ป่วยโรค Fabry จะมีอายุขัยเฉลี่ย 41 ปี 

        อาการและอาการแสดงของโรค Fabry

                  แม้ว่าอาการแสดงของโรค Fabry จะแสดงในวัยเด็กหรือวัยรุ่น แต่บ่อยครั้งที่ไม่ได้รับการวินิจฉัยจนเป็นผู้ใหญ่

        การวินิจฉัยได้ในระยะเริ่มแรกมีความสำคัญ เพราะอวัยวะต่าง ๆ จะถูกทำลายมากขึ้นเรื่อย ๆ จนเป็นอันตรายต่อชีวิต

        อาการและอาการแสดงที่หลากหลายของโรคนี้เป็นอุปสรรคต่อการวินิจฉัยโดยเร็วและแม่นยำ

        การวินิจฉัย

                  - การวินิจฉัยโรค Fabry ยืนยันโดยการตรวจพบการทำงานของเอนไซม์  galactosidase ต่ำ หรือไม่มีเลยใน

                     พลาสมา ซีรั่ม เม็ดเลือดขาว เซลล์เพาะเลี้ยง fibroblast จากผิวหนังแม้ว่าการตรวจวัดระดับเอนไซม์จะ

                     สามารถวินิจฉัยภาวะพาหะของโรคนี้ได้เป็นส่วนใหญ่แต่ก็ไม่ทั้งหมด เพราะพาหะจะมีระดับของเอนไซม์ที่

                     หลากหลาย การวิเคราห์ระดับยีนหรือวิธี linkage analysis อาจช่วยในการวินิจฉัยภาวะพาหะได้

                 - อุบัติการณ์โดยประมาณของโรค Fabry คือ 1 ในผู้ชาย 40,000 ราย โดยที่อุบัติการณ์ของภาวะพาหะจะใกล้

                    เคียงหรือมากกว่าของผู้ป่วย

                 - ผู้ชายทุกคนที่ได้รับยีนที่ผิดปกติของโรคนี้จะแสดงอาการของโรค ขณะที่ผู้หญิงที่เป็พาหะ ซึ่งอาจมีการผลิต

                    เอนไซม์ลดลงบางส่วน อาจไม่มีอาการหรืออาการน้อยมาก อย่างไรก็ตามผู้หญิงที่ได้รับยีนผิดปกติเพียงหนึ่ง

                    ยีนอาจแสดงอาการของโรค Fabry เต็มที่จากโครโมโซม X ที่ไม่ทำงาน

       การรักษาโรค Fabry

                  การรักษาโรค Fabry ที่ได้ผลดี จะต้องรักษาที่สาเหตุพื้นฐานของโรค ไม่ใช่รักษาเฉพาะอาการหรืออาการแสดง

        ของโรค การให้ยา carbamazepine และ diphenylhydantoin ใช้ป้องกันรักษาอาการปวดการผ่าตัดเส้นเลือดหัวใจ

       และการใส่เครื่องกระตุ้นการเต้นของหัวใจใช้รักษาภาวะแทรกซ้อนทางหัวใจ เมื่อเกิดภาวะไตวายผู้ป่วยจะได้รับการ

       ฟอกไตหรือผ่าตัดเปลี่ยนไต การรักษาเหล่านี้สามารถยืดชีวิตผู้ป่วยออกไปได้ แต่ไม่ได้หยุดยั้ง การดำเนินโรคใน

       อวัยวะอื่น ๆ

        การรักษาโดยการให้เอนไซม์ทดแทน (Enzyme replacement therapy, ERT)

                การรักษาโดยใช้เอนไซม์ทดแทน (enzyme replacement therapy) ซึ่งมีใช้ในบางประเทศ การยับยั้งการ

        สร้างสารตั้งต้น และการรักษาด้วยยีน (gene therapy) ให้ความหวังในการรักษาโรค Fabry โดยแก้ไขที่สาเหตุ

        พื้นฐานทางเมตาบอลิก ดังนั้นจึงสามารถป้องกันและหยุดยั้งการเกิดผลแทรกซ้อนในระยะยาวของโรค Fabry

ข้อมูลโดย อ.นพ. นิธิวัชร์ วัฒนวิจารณ์ 

 สาขาเวชพันธุศาสตร์ ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ 

 คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล