โรคพันธุกรรม LSD ชนิด Fabry
- โรค Fabry เป็นโรคพันธุกรรมที่มีการสะสมสารในไลโซโซมจากการขาดเอนไซม์ galactosidase บางส่วน
หรือทั้งหมด
- เป็นโรคที่ถ่ายทอดทางโครโมโซม X (x-linked recessive) และส่วนใหญ่พบในเพศชาย ผู้ป่วยชายโรค Fabry
จะส่งผ่านยีนที่ผิดปกติไปสู่บุตรสาวทุกคน (และไม่ส่งให้บุตรชาย) ผู้หญิงที่เป็นพาหะ (ซึ่งอาจมีอาการของโรค)
มีโอกาส 50% ที่จะส่งผ่านยีนที่ผิดปกติไปสู่บุตรชายหรือบุตรสาว ปัจจุบันพบการกลายพันธุ์ของยีน
galactosidase มากกว่า 160 แบบ (ยีนอยู่ที่ตำแหน่ง X q 22.1)
สาเหตุ
การขาดเอนไซม์ galactosidase นำไปสู่การสะสมของสาร glycosphingolipids (โดยเฉพาะ
globotriaosylceramide) ในอวัยวะ, เซลล์หลอดเลือด ทำให้เกิดอาการปวดรุนแรง ปลายประสาทรับความรู้สึกผิดปกติ
ตุ่มแดงตามผิวหนัง (angiokeratoma) กระจกตา และแก้วตาขุ่น จนกระทั่งอายุ 20-40 ปี จะมีอาการ ทางไต หัวใจ
และระบบประสาทส่วนกลาง ถ้าไม่ได้รับการรักษาผู้ป่วยโรค Fabry จะมีอายุขัยเฉลี่ย 41 ปี
อาการและอาการแสดงของโรค Fabry
แม้ว่าอาการแสดงของโรค Fabry จะแสดงในวัยเด็กหรือวัยรุ่น แต่บ่อยครั้งที่ไม่ได้รับการวินิจฉัยจนเป็นผู้ใหญ่
การวินิจฉัยได้ในระยะเริ่มแรกมีความสำคัญ เพราะอวัยวะต่าง ๆ จะถูกทำลายมากขึ้นเรื่อย ๆ จนเป็นอันตรายต่อชีวิต
อาการและอาการแสดงที่หลากหลายของโรคนี้เป็นอุปสรรคต่อการวินิจฉัยโดยเร็วและแม่นยำ
การวินิจฉัย
- การวินิจฉัยโรค Fabry ยืนยันโดยการตรวจพบการทำงานของเอนไซม์ galactosidase ต่ำ หรือไม่มีเลยใน
พลาสมา ซีรั่ม เม็ดเลือดขาว เซลล์เพาะเลี้ยง fibroblast จากผิวหนังแม้ว่าการตรวจวัดระดับเอนไซม์จะ
สามารถวินิจฉัยภาวะพาหะของโรคนี้ได้เป็นส่วนใหญ่แต่ก็ไม่ทั้งหมด เพราะพาหะจะมีระดับของเอนไซม์ที่
หลากหลาย การวิเคราห์ระดับยีนหรือวิธี linkage analysis อาจช่วยในการวินิจฉัยภาวะพาหะได้
- อุบัติการณ์โดยประมาณของโรค Fabry คือ 1 ในผู้ชาย 40,000 ราย โดยที่อุบัติการณ์ของภาวะพาหะจะใกล้
เคียงหรือมากกว่าของผู้ป่วย
- ผู้ชายทุกคนที่ได้รับยีนที่ผิดปกติของโรคนี้จะแสดงอาการของโรค ขณะที่ผู้หญิงที่เป็พาหะ ซึ่งอาจมีการผลิต
เอนไซม์ลดลงบางส่วน อาจไม่มีอาการหรืออาการน้อยมาก อย่างไรก็ตามผู้หญิงที่ได้รับยีนผิดปกติเพียงหนึ่ง
ยีนอาจแสดงอาการของโรค Fabry เต็มที่จากโครโมโซม X ที่ไม่ทำงาน
การรักษาโรค Fabry
การรักษาโรค Fabry ที่ได้ผลดี จะต้องรักษาที่สาเหตุพื้นฐานของโรค ไม่ใช่รักษาเฉพาะอาการหรืออาการแสดง
ของโรค การให้ยา carbamazepine และ diphenylhydantoin ใช้ป้องกันรักษาอาการปวดการผ่าตัดเส้นเลือดหัวใจ
และการใส่เครื่องกระตุ้นการเต้นของหัวใจใช้รักษาภาวะแทรกซ้อนทางหัวใจ เมื่อเกิดภาวะไตวายผู้ป่วยจะได้รับการ
ฟอกไตหรือผ่าตัดเปลี่ยนไต การรักษาเหล่านี้สามารถยืดชีวิตผู้ป่วยออกไปได้ แต่ไม่ได้หยุดยั้ง การดำเนินโรคใน
อวัยวะอื่น ๆ
การรักษาโดยการให้เอนไซม์ทดแทน (Enzyme replacement therapy, ERT)
การรักษาโดยใช้เอนไซม์ทดแทน (enzyme replacement therapy) ซึ่งมีใช้ในบางประเทศ การยับยั้งการ
สร้างสารตั้งต้น และการรักษาด้วยยีน (gene therapy) ให้ความหวังในการรักษาโรค Fabry โดยแก้ไขที่สาเหตุ
พื้นฐานทางเมตาบอลิก ดังนั้นจึงสามารถป้องกันและหยุดยั้งการเกิดผลแทรกซ้อนในระยะยาวของโรค Fabry
ข้อมูลโดย อ.นพ. นิธิวัชร์ วัฒนวิจารณ์
สาขาเวชพันธุศาสตร์ ภาควิชากุมารเวชศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล